Rękojmia za wady rzeczy

Rękojmia za wady sprzedanej rzeczy stanowi szczególny rodzaj odpowiedzialności sprzedawcy wobec kupującego za nienależyte wykonanie zobowiązania wynikającego z zawartej pomiędzy nimi umowy sprzedaży.

Z instytucji rękojmi nabywca może skorzystać w sytuacji, gdy pomimo iż sprzedawca spełnił zobowiązanie ciążące na nim z zawartej umowy sprzedaży, ponieważ przeniósł na kupującego prawo własności do rzeczy oraz dostarczył mu ją, to jednak rzecz ta nie posiada właściwych cech prawnych lub fizycznych, które zostały ustalone przez strony tej umowy.

Wobec czego, w celu przywrócenia ekwiwalentu świadczeń stron umowy sprzedaży, ustawodawca wprowadził instytucję rękojmi chroniącą kupującego, gdy nabyta i w całości opłacona przez niego rzecz, odbiega swoim stanem rzeczywistym od uzgodnień stron.

Zakres odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi

Aby przypisać sprzedającemu odpowiedzialność z tytułu rękojmi, kluczowy jest moment powstania wady rzeczy. Sprzedający odpowiada bowiem za wady fizyczne rzeczy, które co do zasady istniały już w momencie wydania rzeczy sprzedanej kupującemu. Jeżeli jednak podczas wydania rzeczy występowała ukryta wadliwość rzeczy, która ujawniła się w późniejszym okresie, sprzedawca również jest odpowiedzialny za taką wadę. W przypadku wystąpienia wady prawnej rzeczy, musi ona istnieć w chwili wydania rzeczy sprzedanej kupującemu. Wskazać ubocznie należy, że jeżeli kupujący był świadomy istnienia wady w chwili zawarcia umowy sprzedaży, sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności z tytułu rękojmi.

Uprawnienia przysługujące kupującemu z tytułu rękojmi

W sytuacji wystąpienia wady fizycznej lub prawnej, kupujący może zażądać od sprzedawcy:

1. Obniżenia ceny nabytej rzeczy (chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie);
2. odstąpienia od umowy, z wyłączeniem wad nieistotnych (chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie);
3. wymiany rzeczy na wolną od wad;
4. usunięcia wady.

Warto nadto wspomnieć, że kupujący, który wykonuje uprawnienia z tytułu rękojmi, zobowiązany jest dostarczyć rzecz wadliwą sprzedawcy, jednakże na jego koszt. Co więcej, co do zasady to sprzedawca ponosi całość kosztów związanych z wymianą czy też naprawą wadliwej rzeczy.

Czym są wady fizyczne, a czym wady prawne?

Wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. Kodeks cywilny wymienia najbardziej powszechne przykładny takich wad fizycznych jakimi jest:

1. brak właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia (jako przykład możemy podać nabycie pojazdu, którym nie jest możliwe poruszanie się);
2. brak właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór (przykładem może być zapewnienie sprzedawcy, iż sprzedawana kurtka jest przeciwdeszczowa, zaś w rzeczywistości kurtka nie została wykonana z przeciwdeszczowego materiału i przecieka w styczności z wodą);
3. brak celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia (jako przykład możemy podać sytuację, w której kupujący informuję sprzedawcę, iż jest nurkiem i potrzebuje wodoodpornego zegarka, a sprzedawca nie uświadamia go, iż nabywany zegarek nie posiada takiej funkcji, utwierdzając go w błędnym przekonaniu o nieistniejących cechach tej rzeczy);
4. wydanie rzeczy w stanie niezupełnym (przykład stanowi wydanie roweru bez kierownicy czy siodełka);
5. nieprawidłowe zamontowanie i uruchomienie rzeczy, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy (przykładem może być niedziałanie mikrofalówki zamontowanej przez kupującego zgodnie z instrukcją dostarczoną przez sprzedającego).

Wada prawna występuje w sytuacji, gdy rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążana prawem ustanowionym na rzecz osoby trzeciej, o czym nie było wiadome kupującemu (jako przykład można podać sprzedaż przez sprzedającego telefonu komórkowego, który nie należy do sprzedawcy czy też sprzedaż pojazdu, na którym jest ustanowiony zastaw na rzecz osoby trzeciej, w celu zabezpieczenia świadczenia przysługującego tej osobie trzeciej).

Terminy odnoszące się do odpowiedzialności z tytułu rękojmi

Sprzedawca ponosi odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna rzeczy ruchomej ujawni się przed upływem dwóch lat od dnia wydania rzeczy kupującemu, a gdy chodzi o wady nieruchomości to przed upływem pięciu lat od jej wydania. Jednakże, aby skutecznie uzyskać ochronę z tytułu rękojmi, należy zażądać (a) usunięcia wady (b) wymiany rzeczy sprzedanej (c) odstąpienia od umowy lub (d) obniżenia ceny rzeczy z powodu wady, w terminie roku od momentu dowiedzenia się przez kupującego o istnieniu wady. Jeżeli kupujący najpierw żądał wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady, czego też sprzedawca nie uczynił w wyznaczonym terminie, kupujący może następnie zażądać odstąpienia od umowy albo obniżenia ceny w terminie rocznym, którego początek biegu rozpoczyna się z chwilą upływu terminu, w którym sprzedawca miał dokonać wymiany rzeczy lub usunięcia wad. Podkreślić jednak należy, że powyżej przedstawione terminy, nie wiążą kupującego, jeżeli sprzedawca wiedział o wadzie albo zapewnił kupującego, że wady nie istnieją, zatajając przy tym rzeczywisty stan rzeczy. Wobec czego, gdy wada rzeczy została zatajona przez sprzedawcę, kupujący może dochodzić swojej ochrony z tytułu rękojmi bez ograniczeń czasowych opisanych w poprzednich zdaniach.

W przypadku stwierdzenia wad prawnych rzeczy, brak jest terminu na stwierdzenie istnienia wady, po którym nie jest możliwe wyłączenie odpowiedzialności sprzedawcy, tak jak przy wadach fizycznych. Oznacza to, że nawet jeżeli kupujący dowie się o istnieniu wady prawnej rzeczy po 6 latach od jej nabycia, może on skorzystać z ochrony, którą gwarantuje instytucja rękojmi. Podkreślić jednak należy, że należy wystąpić z odpowiednim żądaniem lub złożyć stosowne oświadczenie przez kupującego wobec sprzedawcy, w terminie rocznym od momentu wykrycia wady prawnej.

Podsumowanie

Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi obecnie ma bardzo szeroki zakres, a sprzedawca nie może się  od niej uwolnić i nie istotne jest, czy ponosi w tym zakresie jakąkolwiek winę, a nawet, czy był świadomy, że wada istnieje. W sytuacji stwierdzenia wady sprzedanej rzeczy, kupujący zaś ma dowolność w wyborze żądania, które może wystosować do sprzedawcy, w celu zlikwidowania lub naprawienia tej wady. Istotne jednak jest, aby kupujący dochował właściwych terminów na wystosowanie tego żądania, gdyż po ich upływie, odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne sprzedanej rzeczy wygasa.

Warto dodać, że od 1 stycznia 2023 r. roszczenia konsumentów z tytułu rękojmi (obecnie niezgodności towaru z umową) reguluje ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, która w sposób szczegółowy i odrębny od kodeksu cywilnego reguluje sposób reklamacji towarów nabytych od przedsiębiorców przez konsumentów.

Patrycja Ciechomska